POLEGAJĄCA NA RADYKALNYM OGRANICZENIU WĘGLOWODANÓW NA KORZYŚĆ TŁUSZCZÓW DIETA KETOGENICZNA ZYSKUJE W OSTATNIM CZASIE NA POPULARNOŚCI. CZY RZECZYWIŚCIE ISTNIEJE UZASADNIENIE DLA HURRAOPTYMIZMU WOKÓŁ TEGO KONTROWERSYJNEGO MODELU ŻYWIENIA? JAKIE SĄ GŁÓWNE ZAŁOŻENIA DIETY KETOGENICZNEJ I DLACZEGO W DŁUGIM TERMINIE MOŻE BYĆ ONA NIEBEZPIECZNA DLA ZDROWIA?
DIETĘ KETOGENICZNĄ PO RAZ PIERWSZY ZASTOSOWANO W 1921 ROKU W LECZENIU PADACZKI (WILDER, 1921). PRZEZ WIELE LAT TEN SPOSÓB ŻYWIENIA ZNAJDOWAŁ ZASTOSOWANIE W ŚWIECIE MEDYCZNYM JAKO DIETA TERAPEUTYCZNA STOSOWANA W PADACZCE DZIECIĘCEJ I BYŁ SZEROKO STOSOWANY DO MOMENTU WPROWADZENIA LEKÓW PRZECIWPADACZKOWYCH. RENESANS DIETY KETOGENICZNEJ JAKO FORMUŁY SZYBKIEGO ODCHUDZANIA JEST STOSUNKOWO NOWĄ KONCEPCJĄ, KTÓRA CHOĆ SKUTECZNA, W DŁUGIM TERMINIE MOŻE BYĆ BARDZO NIEBEZPIECZNA. OGRANICZENIE SPOŻYWANYCH WĘGLOWODANÓW I ZASTĄPIENIE ICH ŻYWNOŚCIĄ BOGATĄ W TŁUSZCZE POMAGA ZMNIEJSZAĆ UCZUCIE GŁODU, A TYM SAMYM SPRZYJA UBYTKOWI MASY CIAŁA. PROCES UTRATY MASY CIAŁA WZMACNIANY JEST RÓWNIEŻ W PROCESIE KETOZY, DO KTÓREJ DOCHODZI, GDY REZERWY GLUKOZY NIE SĄ WYSTARCZAJĄCE, ABY W PEŁNI SPALIĆ TŁUSZCZE, A ORGANIZM ZACZYNA WYTWARZAĆ CIAŁA KETONOWE. ROZPATRUJĄC DIETĘ KETOGENICZNĄ PRZEZ PRYZMAT UTRATY MASY CIAŁA NALEŻY JEDNAK PAMIĘTAĆ, ŻE TAKI SPOSÓB ODŻYWIANIA MA DZIAŁANIE MOCZOPĘDNE, WIĘC WCZESNA UTRATA MASY CIAŁA JEST SPOWODOWANA UTRATĄ WODY, A DOPIERO PÓŹNIEJ TKANKI TŁUSZCZOWEJ.
DIETA KETOGENICZNA TO JEDNA Z DIET NISKOWĘGLOWODANOWYCH, KOJARZONYCH NAJCZĘŚCIEJ Z DIETĄ ATKINSA, KWAŚNIEWSKIEGO, DUKANA, DIETĄ OLEOKETO, DR BUDWIG I KILKOMA INNYMI. GŁÓWNYM ZAŁOŻENIEM DIETY KETOGENICZNEJ JEST UTRZYMANIE SPOŻYCIA WĘGLOWODANÓW NA POZIOMIE NIŻSZYM NIŻ 10% DZIENNEGO SPOŻYCIA KILOKALORII. WARTO PAMIĘTAĆ, ŻE MODEL DIETY POWSZECHNIE UZNAWANEJ W ŚRODOWISKU MEDYCZNYM ZA OPTYMALNY PRZEWIDUJE SPOŻYCIE WĘGLOWODANÓW NA POZIOMIE OKOŁO 50-65% DOSTARCZANEJ ENERGII. DRASTYCZNE OGRANICZENIE WĘGLOWODANÓW POWODUJE ZMNIEJSZONĄ PODAŻ WIELU WITAMIN I MINERAŁÓW, TAKICH JAK: WITAMINY Z GRUPY B, CYNK, MAGNEZ, A TAKŻE BŁONNIK, KTÓREGO DEFICYT STANOWI CZYNNIK RYZYKA W NIEKTÓRYCH CHOROBACH METABOLICZNYCH TAKICH JAK NP. RAK JELITA GRUBEGO.
KRÓTKOTERMINOWE SKUTKI DIETY KETOGENICZNEJ SĄ DOŚĆ DOBRZE OPISANE. NAJCZĘŚCIEJ OBEJMUJĄ NUDNOŚCI, WYMIOTY, BÓLE I ZAWROTY GŁOWY, ZMĘCZENIE, BEZSENNOŚĆ I ZAPARCIA. OBJAWY TE USTĘPUJĄ W CIĄGU KILKU DNI DO KILKU TYGODNI. DŁUGOTERMINOWE KONSEKWENCJE ZDROWOTNE GROŻĄ STŁUSZCZENIEM WĄTROBY, HIPOPROTEINEMIĄ, KAMIENIAMI NERKOWYMI I NIEDOBORAMI WIELU WITAMIN I MINERAŁÓW (MA I WSP. 2019; OH I WSP. 2020; BROOM I WSP. 2019).
BADAŃ NAD WPŁYWEM DIETY KETOGENICZNEJ NA NOWOTWORY ZŁOŚLIWE JEST NIEWIELE, A WIĘKSZOŚĆ Z NICH PROWADZONA JEST NA MODELACH ZWIERZĘCYCH (HOPKINS I WSP. 2018; POFF I WSP. 2013; POFF I WSP. 2015). W WIĘKSZOŚCI BADAŃ NIE POTWIERDZONO OCHRONNEGO DZIAŁANIA DIETY KETOGENICZNEJ NA ZAHAMOWANIE WZROSTU GUZÓW (CHU-SHORE I WSP. 2010). MIMO, ŻE WYNIKI NIEKTÓRYCH BADAŃ WYDAJĄ SIĘ BYĆ OBIECUJĄCE, WIELE ZWRACA UWAGĘ NA POWAŻNE SKUTKI UBOCZNE (VIDALI I WSP. 2017).
BRAK JEST AKTUALNIE WIARYGODNYCH RANDOMIZOWANYCH BADAŃ NA ODPOWIEDNIO DUŻYCH GRUPACH PACJENTÓW, W ZWIĄZKU Z CZYM REKOMENDACJA DIETY KETOGENICZNEJ NA PODSTAWIE KILKU INDYWIDUALNYCH OBSERWACJI JEST DUŻYM NADUŻYCIEM. LITERATURA OPISUJE PRZYPADKI DWÓJKI PACJENTÓW PEDIATRYCZNYCH Z GWIAŹDZIAKIEM ZŁOŚLIWYM W ZAAWANSOWANYM STADIUM, U KTÓRYCH ZASTOSOWANIE DIETY KETOGENICZNEJ PRZYNIOSŁO POZYTYWNĄ ODPOWIEDŹ TERAPEUTYCZNĄ (NEBELING I WSP. 1995). INNE BADANIE OPISUJE KORZYŚCI POŁĄCZENIA DIETY KETOGENICZNEJ Z LECZENIEM KONWENCJONALNYM NA GRUPIE KOBIET Z POTRÓJNIE UJEMNYM RAKIEM PIERSI (IYIKESICI I WSP. 2017). NIE SĄ TO JEDNAK LICZBY, NA PODSTAWIE KTÓRYCH MOŻNA WYCIĄGAĆ WNIOSKI DOTYCZĄCE REKOMENDACJI TEGO SPOSOBU ŻYWIENIA.
CZĘŚCI Z PRZEPROWADZONYCH BADAŃ NIE UDAŁO SIĘ ZAKOŃCZYĆ WNIOSKAMI ZE WZGLĘDU NA NISKI POZIOM PRZESTRZEGANIA ZALECEŃ DIETY KETOGENICZNEJ WŚRÓD UCZESTNIKÓW. ZWIĄZANE JEST TO ZE ZŁĄ TOLERANCJĄ DIETY I KONIECZNOŚCIĄ JEJ ZAPRZESTANIA Z POWODU NASILAJĄCYCH SIĘ NUDNOŚCI, ZAPARĆ, ZMĘCZENIA LUB PROGRESJI NOWOTWORU (ZAHARA I WSP. 2017).
ZWOLENNICY DIETY KETOGENICZNEJ PRZEKONUJĄ, ŻE SKUTKI UBOCZNE, TAKIE JAK NIEDOBORY MIKROSKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH, UTRATA APETYTU, NUDNOŚCI, BÓLE I ZAWROTY GŁOWY, ZAPARCIA, ZMĘCZENIE, HIPERLIPIDEMIA, POGORSZENIE WZROKU I UTRATA MASY CIAŁA, MOŻNA UNIKNĄĆ LUB ZMNIEJSZYĆ, GDY DIETA ROZPOCZYNANA JEST POWOLI I ODPOWIEDNIO UZUPEŁNIONA WITAMINAMI I MINERAŁAMI (KLEMENT I WSP. 2016; KOSSOFF I WSP. 2009). W MOJEJ OPINII JEST TO BARDZO NIEBEZPIECZNA REKOMENDACJA, GDYŻ PODCZAS LECZENIA CHOROBY NOWOTWOROWEJ KLUCZOWE JEST ODPOWIEDNIE ODŻYWIENIE I WZMOCNIENIE ORGANIZMU ORAZ UNIKANIE NIEPOŻĄDANYCH SKUTKÓW UBOCZNYCH. POMAGA TO PRZECIWDZIAŁAĆ BARDZO NIEBEZPIECZNEMU ZJAWISKU NIEDOŻYWIENIA I WYNISZCZENIA, KTÓRE NIE TYLKO POGARSZA ODPOWIEDŹ NA ZASTOSOWANE LECZENIE, ALE BARDZO CZĘSTO RÓWNIEŻ ROKOWANIA PACJENTA.
TYLKO NIEKTÓRE BADANIA KLINICZNE POTWIERDZAJĄ SKUTECZNOŚĆ DIETY KETOGENICZNEJ JAKO UZUPEŁNIAJĄCEJ TERAPII PRZECIWNOWOTWOROWEJ. ABY DOKŁADNIEJ WYJAŚNIĆ MECHANIZMY STOJĄCE ZA DIETĄ KETOGENICZNĄ I JEJ ZASTOSOWANIEM W PRAKTYCE KLINICZNEJ POTRZEBNE SĄ DOBRZE ZAPROJEKTOWANE RANDOMIZOWANE BADANIA PRZEPROWADZANE NA DUŻEJ GRUPIE PACJENTÓW.
LITERATURA:
C.J. Chu-Shore, E.A. Thiele. Tumor growth in patients with tuberous sclerosis complex on the ketogenic diet. Brain & Development, 32 (2010), pp. 318-322.
B.D. Hopkins, C. Pauli, X. Du, D.G.Wang, X. Li, D. Wu, et al. Suppression of insulin feedback enhances the efficacy of PI3K inhibitors Nature, 560 (2018), pp. 499-503.
M.S. Iyikesici, A.K. Slocum, A.Slocum, F.B. Berkarda, M. Kalamian, T.N. Seyfried. Efficacy of metabolically supported chemotherapy combined with ketogenic diet, hyperthermia, and hyperbaric oxygen therapy for stage IV triple-negative breast cancer Cureus, 9 (2017), p. e1445.
R.J. Klement, R.A. Sweeney. Impact of a ketogenic diet intervention during radiotherapy on body composition: I. Initial clinical experience with six prospectively studied patients. BMC Research Notes, 9 (2016), p. 143.
E.H. Kossoff, B.A. Zupec-Kania, P.E.Amark, K.R. Ballaban-Gil, A.G.Christina Bergqvist, R. Blackford, et al. Optimal clinical management of children receiving the ketogenic diet: recommendations of the International Ketogenic Diet Study Group. Epilepsia, 50 (2009), pp. 304-317.
Ma S, Suzuki K. Keto-Adaptation and Endurance Exercise Capacity, Fatigue Recovery, and Exercise-Induced Muscle and Organ Damage Prevention: A Narrative Review. Sports (Basel). 2019 Feb 13;7(2).
L.C. Nebeling, F. Miraldi, S.B.Shurin, E. Lerner. Effects of a ketogenic diet on tumor metabolism and nutritional status in pediatric oncology patients: two case reports. Journal of the American College of Nutrition, 14 (1995), pp. 202-208.
A.M. Poff, C. Ari, T.N. Seyfried, D.P.D’Agostino. The ketogenic diet and hyperbaric oxygen therapy prolong survival in mice with systemic metastatic cancer. PLoS One, 8 (2013), p. e65522.
A.M. Poff, N. Ward, T.N. Seyfried, P.Arnold, D.P. D’Agostino. Non-toxic metabolic management of metastatic cancer in VM mice: novel combination of ketogenic diet, ketone supplementation, and hyperbaric oxygen therapy. PLoS One, 10 (2015), p. e0127407.
S. Vidali, S. Aminzadeh-Gohari, R.G Feichtinger, R. Vatrinet, A. Koller, F.Locker, et al. The ketogenic diet is not feasible as a therapy in a CD-1 nu/nu mouse model of renal cell carcinoma with features of Stauffer’s syndrome. Oncotarget, 8 (2017), pp. 57201-57215.
R.M. Wilder. The effects of ketonemia on the course of epilepsy. Mayo Clinic Proceedings, 2 (1921), pp. 307-308.
Dr Emilia Kałędkiewicz
