W kontekście zbliżających się świąt często mówimy o rytuałach – tych powtarzanych rokrocznie czynnościach związanych z przygotowaniami i samym świętowaniem. Czasem są one uniwersalne i ogólnie znane, a czasem bardzo charakterystyczne dla konkretnego regionu, rodziny czy nawet jednej osoby. To właśnie one tworzą świąteczny klimat: zapachy z kuchni, ulubione smaki, piosenki w tle, ten sam obrus wyciągany co roku z szafy. I coś jeszcze – potrafią działać jak ciepły koc dla pamięci. Niekiedy wystarczy jedno wspomnienie, żeby poczuć się lepiej, bezpieczniej.
Czym właściwie są rytuały?
Psychologowie definiują rytuał jako z góry ustalony ciąg symbolicznych działań, często nacechowany formalnością i powtarzalnością, który nie ma bezpośredniego celu praktycznego. Innymi słowy: rytuał to coś więcej niż zwykła rutyna. Składa się z działań wykonywanych w określonej kolejności, ma dla nas znaczenie symboliczne i nie musi mieć praktycznego sensu.
Dlaczego rytuały mają dla nas takie znaczenie?
Rytuały zmieniają sposób, w jaki patrzymy na codzienność. Sprawiają, że czujemy się bardziej zaopiekowani, spokojniejsi, czasem wręcz wyjątkowi. Wiele z nich wyrasta z naszych wartości, tradycji czy religii, w jakich zostaliśmy wychowani.
Ale rytuały robią jeszcze coś więcej: pomagają oswajać niepewność i zmniejszać lęk. Wprowadzają przewidywalność tam, gdzie życie potrafi być chaotyczne. Naukowcy mówią, że rytuały są „buforem przeciw niepewności i napięciu” – przekonują nasz mózg, że świat ma jakiś porządek, rytm, stałość.
Jak zauważa badacz Michael Norton z Harvard Business School: „Widzimy w każdej kulturze – i na przestrzeni całej historii – że ludzie wykonujący rytuały mówią, że czują się lepiej.” To dotyczy zarówno rytuałów religijnych czy ludowych, jak i tych zupełnie prywatnych, rodzinnych.
Siła rytuałów w codziennym życiu
Rytuały są jednym z najważniejszych sposobów, w jaki porządkujemy i zaznaczamy czas. Podpowiadają nam: „to jest poranek”, „to jest wieczór”, „to jest nasz piątek”, „to jest czas świąt”. Dają ukojenie dzięki regularności, wzmacniają poczucie sprawczości, a jednocześnie pozostają elastyczne – pomagają przejść przez zmiany, kryzysy i trudniejsze etapy życia.
W chwilach straty czy żałoby potrafią być szczególnie wspierające. Przynoszą poczucie sensu, pozwalają oswoić emocje i wzmacniają więź z tymi, których kochamy. Podobnie działają w sytuacjach stresu i przełomów, takich jak egzaminy, pierwszy dzień w nowej pracy, ślub czy narodziny dziecka – dając nam choć odrobinę stałości i sprawczości wtedy, gdy wszystko inne wydaje się nowe i niepewne.
Rodziny tworzą rytuały, ale równie prawdziwe jest to, że to rytuały tworzą rodziny. Budują wspólny język, poczucie bliskości i przynależności, a także „mapę wspomnień”, do której wracamy przez całe życie.
Te wspólne, grupowe rytuały – ćwiczenia, śpiewanie czy tańczenie – wzmacniają relacje i dają poczucie bycia częścią czegoś większego. A te indywidualne, drobne, tylko nasze, działają jak stabilizujący balsam na trudny czas. Wprowadzane świadomie i regularnie pomagają zwiększyć uważność, poprawiają dobrostan i wzmacniają poczucie własnej wartości.
Jak wprowadzić rytuały bez dokładania sobie obowiązków?
Tu dobra wiadomość: nie potrzebujesz wolnego weekendu ani nowego planu dnia. Kluczem jest przyjrzenie się rutynom, które już masz i zadanie sobie pytania: jak mogę pogłębić te momenty, które i tak się wydarzą? Czasem wystarczy odrobina intencji.
Poniżej kilka inspiracji:
⚛︎ Poranna medytacja
Kilka minut ciszy tuż po przebudzeniu potrafi zdziałać cuda. Usiądź wygodnie, zamknij oczy i skup się na oddechu. To dobry sposób na ugruntowanie, mniejszy stres i spokojniejszy początek dnia.
⚛︎ Dziennik wdzięczności
Wieczorem zapisz trzy rzeczy, za które jesteś wdzięczna/wdzięczny. Drobiazgi naprawdę się liczą: ciepła herbata, dobra rozmowa, chwila spokoju. Taki rytuał zmienia perspektywę i łagodnie domyka dzień.
⚛︎ Spacery w naturze
Choćby krótki spacer w parku, wśród drzew pomaga oczyścić głowę, poprawia nastrój i wzmacnia ciało.
⚛︎ Rodzinne weekendowe gotowanie
Gotowanie może być czymś więcej niż obowiązkiem. Spróbuj potraktować je jak rytuał: wybierz rodzinny przepis, zaproś rodzinę i gotujcie razem bez pośpiechu, z uważnością. A potem delektujcie się przygotowanym posiłkiem.
⚛︎ Czytanie z dziećmi
To jeden z najprostszych rytuałów bliskości i spokoju. Wspólna bajka, ulubiona książka, kilka stron przeczytane przed snem — działa jak kojący balsam po całym dniu.
⚛︎ Wieczorna herbata z refleksją
Zaparz herbatę, usiądź na chwilę i pomyśl: co dziś było dobre? czego się nauczyłam/nauczyłem? co chcę zostawić za sobą? To drobny rytuał, który potrafi pięknie porządkować emocje.
Już za chwilę kolejne Święta Bożego Narodzenia. Świąteczne rytuały przypominają nam, że życie to nie tylko zadania do odhaczenia. To także zapach pierników w kuchni, zapalone świece, ulubiona piosenka słuchana co roku czy oglądany rodzinnie „Kevin sam w domu”. Warto je pielęgnować – i tworzyć swoje własne. Bo rytuały nie są luksusem. Są sposobem, żeby naprawdę być obecnym w swoim życiu.
Źródła:
The Power of Rituals in Life, Death, and Business
https://www.library.hbs.edu/working-knowledge/the-power-of-rituals-in-life-death-and-business
The Hidden Powers of Everyday Ritual
https://thereader.mitpress.mit.edu/the-hidden-powers-of-everyday-rituals
The surprising power of daily rituals
https://www.bbc.com/future/article/20210914-how-rituals-help-us-to-deal-with-uncertainty-and-stress
***
Autorka: Joanna Niewolik
